Koliko znamo o starom gradu Petrus – najvećem brdskom utvrđenju srednjovekovne Srbije?

foto: Filip Stefanović

Osnovana tokom vladavine cara Dušana, Petruška oblast koja se prostirala od manastira Ravanice do Pojata i Drenovca, a kojom je najverovatnije upravljao vojvoda Crep, i dalje je velikim delom nepoznanica, ali zahvaljujući zaposlenima u paraćinskom Zavičajnom muzeju koji je ove godine obnovio istraživanja na brdu Čokoće iznad Zabrege, narednih godina znaćemo mnogo više o samo izgledu, ali i istorijskom značaju samog centra ove oblasti nadomak Paraćina.

Pretpostavlja se da upravo vojvoda Crep gradi srednjovekovni grad Petrus na Čokoće brdu. Ovo utvrđenje postaje centar Petruškog krajišta u drugoj polovini 14. veka i tu funkciju zadržava i tokom 15. Radi se o jednom od najvećih brdskih utvrđenja srednjovekovne Srbije, dimenzija gotovo 300 x 150 metara. Utvrđenje se sastojalo iz donjeg i gornjeg grada. Gornji grad, dimenzija 65 x 20 metara, na čijem krajnjem istoku se nalazi objekat koji su raniji istraživači nazivali dvorana, odnosno palata.

kaže Filip Stefanović, kustos arheolog Zavičajnog muzeja i korukovodilac istraživanja

Upravo je dvorana bila predmet ovogodišnjih četrdesetodnevnih istraživanja Zavičajnog muzeja. Prema rečima Stefanovića, ovoga puta ona je istražena u celosti:

Radi se o objektu rezidencijalnog tipa i funkcije, u kojoj je stolovao vojvoda Crep. Objekat je približnih dimenzija 16 x 10, površine 165 kvadrata. Građen je od omalterisanog pritesanog kamena, unutrašnjost je delimično bila ukrašena dekorativnim kamenim elementima i živopisom. Pod je bio napravljen od sekundarno upotrebljenih rimskih opeka, preuzetih najverovatnije sa Horeum Margija, rimskog grada na prostoru današnje Ćuprije, udaljenog oko 10 km od Petrusa.

objašnjava Stefanović.

• 

• 

Paraćinski muzej istraživanja je obnovio uz podršku Ministarstva kulture koje je finansiralo iskopavanja, a projekat nosi naziv Arheološki park srednjovekovni grad Petrus. Projekat sufinansiraju i kompanija Moravacem u čijoj se neposrednoj blizini ovo utvrđenje nalazi, kao i lokalna samouprava. U istraživanjima je učestvovao i Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kragujevca, arheolozi iz Jagodine, ali i profesori i studenti Odeljenja za arheologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu.

U pitanju su obnovljena sistematska istraživanja, jer su ’80ih godina prošlog veka u par sezona vršena istraživanja koja je vodio Zavod za zaštitu spomenika kulture iz Kragujevca.Republički Zavod je takođe vršio istraživanja 2004/2005. godine, ali ona nažalost nisu nastavljena i lokalitet je usled zapuštenosti dosta urušen, obrastao je gustom šumom, a i često je bio meta divljih kopača.

kaže Branislav Stojanović, rukovodilac istraživanja i direktor Zavičajnog muzeja u Paraćinu.

Impozantna površina na kojoj se prostire i činjenica da je ovo najveće utvrđenje srednjovekovne Srbije govori u prilog značaju započetih istraživanja.

U centru Petruške oblasti, u dolini reke Crnice ima jako puno manastira i ostataka drugih srednjovekovnih objekata, tako da je ovo nešto što je nedostajalo da upotpuni priču o srednjovekovnom kulturnom nasleđu u Paraćinu. U planu nam je da sledeće godine izvršimo konzervaciju istraženog prostora i da nastavimo dalje istraživanje ka unutrašnjosti utvrđenja, da bi kroz narednih nekoliko godina mogli u potpunosti da prezentujemo taj prostor publici.

objašnjava Stojanović.

Okvirna prognoza kaže da će biti potrebna decenija da ova oblast bude u potpunosti istražena. U međuvremenu, neophodna je konzervacija istraženog kako bi utvrđenje bilo zaštićeno od propadanja. Fokus istraživača, osim samog utvrđenja, u narednom periodu biće i verski objekti ove oblasti koji nisu do sada istraženi.

U pitanju su brojne crkve, neke su istražene i konzervirane kao što su one u selu Zabrega u klisuri reke Crnice, ali ima mnogo onih koje nisu istražene i plan nam je da, pored samog utvrđenja Petrus, istraživanja nastavimo i nad ostalim srednjovekovnim lokalitetima.

najavio je Branislav Stojanović.

Zavičajni muzej radove će nastaviti krajem leta sledeće godine, kada je, kako kažu najbolji period za ovakvu vrstu aktivnosti. Osim onog najbitnijeg, a to je sačuvati bogato kulturno-istorijsko nasleđe ovog kraja, treba pomenuti da će istraživanja umnogome doprineti i razvoju turističkog potencijala i turističke infrastrukture ovog kraja, koji već sada predstavlja čestu destinaciju ljubitelja prirode i planinara.